يئني قاپی ديل-دوشونج
Yazını bu əlifbada oxuyun: TÜRKCƏ
کومپلئکسلیکلر(۱۶)
اورا گئتمهدن اؤنجه (دوزگون قورولوش)
دایانمادان گئتدیلر (یانلیش قورولوش)
بو قورولوشلارین ایکیسی ده تورکیهده ایشلک دیر. بیرینجیسی دوزگون، ایکینجیسی آنجاق یانلیش دیر.
سوال: بو یانلیشلیق هارادان تاپیلیبدیر؟
جاواب: بو یانلیشلیق فئعللرین مصدرینی تانیمامازلیقدان تاپیلیبدیر!
سؤزون مزهلی یئری بوراسیندا دیر کی بیزیم آیدینلاریمیز دوزگون قورولوشو آزاراق ایشلتدیکده آما یانلیش قورولوشو بوللوجاسینا قوللانیرلار.
سیز ده، یقین، ساغدان سولدان ایشلهنن بو قورولوش ترکیبلرینی هرگون ضییالیلاریمیزین دیلیندن ائشیدیرسینیز:
دایانمادان گئتدیک. («گئتدیکده هئچبیر یئرده دایانمادیق.» معناسیندا)
ایستهمهدن ائشیتدیم. («ایستهمیردیم آنجاق ائشیتدیم.» معناسیندا)
دئییلمهلی دیر: اوسته وئریلن اؤرنک جوملهلردهکی فئعل قورولوشوندا گلن ترکیب بئله دیر:
دایانمادان = دایانما + دان
ایستهمهدن = ایستهمه + دن
گؤروندگو کیمی:
«دایانما» و «ایستهمه» مصدر ایسمی دیرلر.
«ـدان» و «دن» [فارسجا دئییلرسه «از» آنلامیندا]
آما، بیرینجی باشلیق قورولوشدا [دوزگون قورولوش اولدوغو اوچون] دوزگون معنا داشیـنیر:
گئتمهدن اؤنجه: «گئتمکدن قاباق»
بو یانلیش قورولوشون نهدنینی باشا دوشمزلیگیمیز آنجاق و آنجاق دیلیمیزین فئعل مصدرلرینی تانیمازلیغیمیزدان دیر. اونا گؤره، آشاغیدا نئچه اؤرنک وئریلیر:
اؤسگورمک [مصدر]
اؤسگورمه [مصدر ایسم]
داریخماق [مصدر]
داریخما [مصدر ایسم]
قیزدیرماق [مصدر]
قیزدیرما [مصدر ایسم]
آسقیرماق [مصدر]
آسقیرما [مصدر ایسم]
ایندیسه، بو مصدر ایسملرینه سون أک (سون شکیلچی) یاپیشدیریریق:
اؤسگورمک (ـه) = اؤسگورمهگه (برای سرفه کردن)
اؤسگورمه (ـه) = اؤسگورمهیه (برای سرفه)
(بو شربت اؤسگورمه شربتی دیر، اؤسگورمهیه یاخشی دیر.)
اؤسگورمک (ـی) = اؤسگورمهگی (سرفه کردن را)
اؤسگورمه (ـی) = اؤسگورمهنی/اؤسگورمهیی/اؤسگورمهسی (سرفه را)
(بو شربت اؤسگورمهنی کسهر. اونون اؤسگورمهسینی ده کسهر!)
اؤسگورمک (ـده) = اؤسگورمکده (در [حالِ] سرفه کردن)
اؤسگورمه (ـده) = اؤسگورمهده (در [حالِ] سرفه)
(اؤسگورمهدهکی فیشاردانسا ریهلرین خیلطی آرینیر.)
اؤسگورمک (ـدن) = اؤسگورمکدن (از سرفه کردن)
اؤسگورمه (ـدن) = اؤسگورمهدن (از سرفه، از دستِ سرفه)
(گئجهلر اؤسگورمهدن پیس بیرزاد یوخ دیر.)
میثاللار:
داریخمادان پارکا چیخدیم. (از فرط دلتنگی به پارک رفتم.)
آسقیرمادان ائودن چیخمادیم. (بهخاطر عطسه از خانه بیرون نیامدم.)
گئجهلر اؤسگورمهدن یاتا بیلمیرم. (شبها از دست سرفه خوابم نمیبرد.)
نؤکته!
اوستهکی سونأکلر (سون شکیلچیلر) ایسم و صیفته یاپیشا بیلرلر صرف
اولونان فئعله یاپیشا بیلمزلر!
اونا گؤره، اوستلره وئریلن میثاللار منفی آنلامدا بئله اولمالی دیرلار:
دایانمازدان گئتدیک! (بدون توقف رفتیم.)
ایستهمزدن ائشیتدیم. (بیآنکه بخواهم شنیدیم.)
[«دایانماز»، «ایستهمز» صیفت دیرلر]
(صیفت + دان = قید)
بئله اولار کی بیر دیلده آشاغیداکی کیمی کومپلئکسلیک یارانیب دیلین بالا بالا نفسینی باغلایار (تزه یولا دوشموش بو یانلیش معنا کیمی):
داریخمادان پارکا چیخدیم:
(بیآنکه دلتنگ شوم به پارک رفتم.)
یوخسا
(از فرطِ دلتنگی به پارک رفتم.)
بیلدیگیمیز کیمی، بئله بیر قورولوش خالقین دیلینده یوخ دیر. بونون یئرینه بئله دئییلردی:
داریخمامیش پارکا چیخمارام.
داریخمازدان پارکا چیخمارام. (بیآنکه دلتنگ شوم.)
فیلانکس سایمازدان گلیر گئدیر.
دیلیمیز بو کومپلئکسلیکلردن گرگین حالا دوشور!
خالقیمیز اؤز دیلینی مینلر ایل دیر قورویوبدور؛ آنجاق بو اوزون سورهده بئله کومپلئکسلیکلر آرادا یوخ ایدی. ایندی آما بو کومپلئکسلیکلر ساغدان سولدان تاپیلیرلار. اونا گؤره ده، آنجاق تانرینین اؤزو دیلیمیزی گؤزویومولو تقلیدلردن بارا گلمیش بو کومپلئکسلیکلرین زاوالیندان قوروسون! یوخسا ضییالی قارداش تقلید اساسیندا آریستوکراتیک بیر مشقه دوشرسه قاباغینی هئچ فلک ده آلا بیلمز.
