Tag Archives: nasir mənzuri

Kompleksliklər (18) Gözlə və Göz`lə   Türkcə`də qayda olaraq ismə “-lə/-la” əki artırılarsa o isim felə çevriləcəkdir. Aşağıdakı ismlərdən düzələn fellərə baxırıq:   göz + lə = gözləmək ayaq + la = ayaqlamaq iş + lə = işləmək   Ama “göz ilə”-nin qısalmış forması “göz`lə” yazılmalı dır, buna görə:   Gözlə: …

Dildə Deyərlikdən Edərligə (4)   (birinci pillə!) Qız nə deyir? Qız oğlana deyir: “Üz salmaqdan acığım gələr, ancaq sizin süpürgəz var mı?” “Üz salmaqdan acığım gələr, ancaq sizin süpürgəz var mı?” deyir qız.     (ikinci pillə!) Qız nə edir? Qız, birisinə üz salmaqdan acığı gəldiyini oğlana söyləyir/söylüyür. Ancaq, sonra, …

Dildə Deyərlikdən Edərligə (3)     (birinci pillə!) Oğlan nə deyir? Oğlan qıza deyir: “Xoş gəlmisiz!” Oğlan: “Xoş gəlmisiz!”deyirqıza.     (ikinci pillə!) Oğlan nə edir? Oğlan qızı/qızları xüşgəldinləyir [xoşgəldinliyir.] Qız, dostu’yla bir, təzəlikdə o damdaşa gəldiklərini oğlana söyləyərək apartman 3F-də olduqlarını bildirir.   (üçüncü pillə!) (Bu tapşırığın cümləsində yorumlama …

Kompleksliklər (17)   Filolojik Dilçilik, Postmodern Ədəbiyat   Dilçiliyimiz filoloji (filoloqiya) aləmində seyr edərkən on.doqquzuncu əsrin quru əşrafiyət havasında nəfəs alır ama ədəbiyatçılarımız postmodern yaradıcılıq hayında dırlar. Bunların ikisi birlikdə yığışa bilsə də ancaq ki bir yerə sığışa bilməzlər! Ona görə də, dil-düşüncümüzdə tapılmış kompleksliklərin bu da nəzəri (teorik) olan …

Kompleksliklər (16)   Ora getmədən öncə (düzgün quruluş) Dayanmadan getdilər (yanlış quruluş)   Bu quruluşların ikisi də Türkiyə`də işlək dir. Birincisi düzgün, ikincisi ancaq yanlış dir.   Sual: Bu yanlışlıq haradan tapılıbdır? Cavab: Bu yanlışlıq fellərin məsdərini tanımamazlıqdan tapılıbdır!   Sözün məzəli yeri burasında dır ki bizim aydınlarımız düzgün quruluşu …

Kompleksliklər (14) «yormaq» və «yozmaq»   Türkiyə’də «yormaq» ama Azərbaycan Cümhuriyəti’ndə «yozmaq» işlənir!   Bunların ikisi də düz dirlər. «yormaq» tə`bir etmək demək dir «yozmaq» ancaq cayğın yormaq dır.   yurmaq: təbir və təfsir etmək yuxunu yorarlar.   Örnək cümlələr: Sən mənim yuxularımı gözəl yorursan! O adamın bu günlərdəki işini …

Kompleksliklər (12) «ertə» və «ərtə» kompleksliyi!   Dil bir varlıq dır! bir varlıq hükm’lə bara gələn deyil! Dilimizin varlığında 9 dənə sait yaranıbdır. bu sait’lər , dilin əsas doğal zərurətinin törəmələri dirlər. bu törəmə’lərin birisini hökm ilə batırmaq istəsək’sə dilin varlığında bala bala gərgin’lik yaranma ehtimalı artacaqdır. misal olaraq , türkiyə …

Kompleksliklər (11) «azarkeş» yuxsa «baz»   (Kompleksliklər 8, 9, və 10-da Fransız və Ərəbcə’dən gətiril­miş qaydalar əsasında dilimizdə tapılmış qayda gərgin­lik­lərindən danışıldı. İndisə, anayın bir kümplekslikdən danışı­lacaqdır!)   Bakı’da , Elmlər Akademıyası’nin bilicilərindən «azarkeş» kimi anayın bir istilahın yaranmasınin dəlilini soruşdüum. Onlar bu sözü belə ıç elədilər: [Rus dilində «sevmək» …

Komplekslikllər (8) Kaybetmek (qayib etmək)   Bir dilə, özgə dillərinin qaydaları yüklənərsə o dil gərgin bir durumda qala bilə; aşağıdakı misalı birlikdə oxuyaq:   İngiliscə’nin “lose” feli, Türkcə’də üç fərqli olan fellərə çevrilir: Lose: itirmək Lose: əldən vemək Lose: uduzmaq   Fransız dilində də “perdre” feli belə dir!   Deməli: …

Kompleksliklər (7) 1. -çi , 2. –ici əkləri (şəkilçiləri) (Bu iki əklər ayırd olmalı dırlar!)   Dilimizdə səzirgi bir qayda kimi , «isim» və «fel» ayırd olurlar. Beləki, «ـçi» əkı ismə və «ـici» əki isə fel kökünə yapışar! Ancaq, Türkiyə şivəsindən dilə sızmış yalnız «ـci» əki («ـçi» və «ـici» əklərinin …