Dildə Deyərlikdən Edərligə (5)   (birinci pillə!) Oğlan nə deyir? Qız oğlana deyir: “Süpürgə?Bəli ki, süpürgəmiz var. Tam, süpürgəmiz harda?” Oğlan:“Süpürgə?”sözünü təkrar deyən kimi soruşduqda, “bəli ki süpürgəmiz var,”deyir. Sonra dostuna öz tutaraq:“To, süpürgəmiz harda?” soruşur.   (ikinci pillə!) Qız nə edir? Oğlan: “Süpürgə?” demək`lə qızın istədiyinin düzgün başa düşdüyünü …

Kompleksliklər (18) Gözlə və Göz`lə   Türkcə`də qayda olaraq ismə “-lə/-la” əki artırılarsa o isim felə çevriləcəkdir. Aşağıdakı ismlərdən düzələn fellərə baxırıq:   göz + lə = gözləmək ayaq + la = ayaqlamaq iş + lə = işləmək   Ama “göz ilə”-nin qısalmış forması “göz`lə” yazılmalı dır, buna görə:   Gözlə: …

Dildə Deyərlikdən Edərligə (4)   (birinci pillə!) Qız nə deyir? Qız oğlana deyir: “Üz salmaqdan acığım gələr, ancaq sizin süpürgəz var mı?” “Üz salmaqdan acığım gələr, ancaq sizin süpürgəz var mı?” deyir qız.     (ikinci pillə!) Qız nə edir? Qız, birisinə üz salmaqdan acığı gəldiyini oğlana söyləyir/söylüyür. Ancaq, sonra, …

Dildə Deyərlikdən Edərligə (3)     (birinci pillə!) Oğlan nə deyir? Oğlan qıza deyir: “Xoş gəlmisiz!” Oğlan: “Xoş gəlmisiz!”deyirqıza.     (ikinci pillə!) Oğlan nə edir? Oğlan qızı/qızları xüşgəldinləyir [xoşgəldinliyir.] Qız, dostu’yla bir, təzəlikdə o damdaşa gəldiklərini oğlana söyləyərək apartman 3F-də olduqlarını bildirir.   (üçüncü pillə!) (Bu tapşırığın cümləsində yorumlama …

Kompleksliklər (17)   Filolojik Dilçilik, Postmodern Ədəbiyat   Dilçiliyimiz filoloji (filoloqiya) aləmində seyr edərkən on.doqquzuncu əsrin quru əşrafiyət havasında nəfəs alır ama ədəbiyatçılarımız postmodern yaradıcılıq hayında dırlar. Bunların ikisi birlikdə yığışa bilsə də ancaq ki bir yerə sığışa bilməzlər! Ona görə də, dil-düşüncümüzdə tapılmış kompleksliklərin bu da nəzəri (teorik) olan …

Kompleksliklər (16)   Ora getmədən öncə (düzgün quruluş) Dayanmadan getdilər (yanlış quruluş)   Bu quruluşların ikisi də Türkiyə`də işlək dir. Birincisi düzgün, ikincisi ancaq yanlış dir.   Sual: Bu yanlışlıq haradan tapılıbdır? Cavab: Bu yanlışlıq fellərin məsdərini tanımamazlıqdan tapılıbdır!   Sözün məzəli yeri burasında dır ki bizim aydınlarımız düzgün quruluşu …

Dildə Deyərlikdən Edərligə (2) etginlik: functionality   Dilin gəlişməsində, etginlik çox özəl bir proses sayıla bilər. Demək, bu prosesdə, dil «nə demək» pilləsindən «nə etmək» pilləsinə qalxır! Beləlik’lə də, öz etginligindən yetginlənir!   Birinci dərsliyin tapşırığının cavablarını aşağıdakı kimi oxu­yu­ruq:   Qız: mən’nən dostum təzəlikdə bu damdaşa gəlmişik. Apartman 3F-dəyik. …

Kompleksliklər (14) «yormaq» və «yozmaq»   Türkiyə’də «yormaq» ama Azərbaycan Cümhuriyəti’ndə «yozmaq» işlənir!   Bunların ikisi də düz dirlər. «yormaq» tə`bir etmək demək dir «yozmaq» ancaq cayğın yormaq dır.   yurmaq: təbir və təfsir etmək yuxunu yorarlar.   Örnək cümlələr: Sən mənim yuxularımı gözəl yorursan! O adamın bu günlərdəki işini …

Kompleksliklər (13) Birinci örnək (mənfi quruluş) : Nə danışdı nə qulaq asdı! (Danışmadı da qulaq asmadı da!) (İndiyəcən başqa dillərdən [Fransızdan, Ərəbcədən, Ruscadan . . . ] dilimizə alınmış neçə kompleksliklərdən danışıldı. İndisə, Fars ülgüsündən alınmış bir kompleksliyə toxanırıq.) Başlıqdakı cümləyə baxdıqda, onun baş-bütöv Fars qaydasından alınmasına heçbir şübhə qalmır. …

Kompleksliklər (12) «ertə» və «ərtə» kompleksliyi!   Dil bir varlıq dır! bir varlıq hükm’lə bara gələn deyil! Dilimizin varlığında 9 dənə sait yaranıbdır. bu sait’lər , dilin əsas doğal zərurətinin törəmələri dirlər. bu törəmə’lərin birisini hökm ilə batırmaq istəsək’sə dilin varlığında bala bala gərgin’lik yaranma ehtimalı artacaqdır. misal olaraq , türkiyə …